Ατμοσφαιρική ρύπανση και άθληση
Χιλιάδες κάτοικοι των αστικών κέντρων επιδίδονται καθημερινά σε ποικίλες μορφές ήπιας άθλησης στους δρόμους. Η επιβαρυμένη ατμόσφαιρα των πόλεων επιβάλλει μια υπό όρους αθλητική δραστηριότητα ώστε τα αποτελέσματά της να μην είναι απροσδόκητα αρνητικά.
Τα επικίνδυνα αιωρούμενα μικροσωματίδια κατακλύζουν τον αέρα των πόλεων αλλά όχι πάντοτε κι όχι παντού.
Καθημερινά, ο μέσος ενήλικας εισπνέει πάνω από 15 κυβικά μέτρα αέρα. Κατά τη διάρκεια της άθλησης οι ποσότητες αέρα που εισπνέονται αυξάνονται λόγω της σωματικής άσκησης και κατ’ αναλογία αυξάνεται και η εισπνεόμενη ποσότητα ατμοσφαιρικών ρύπων.
Οι ατμοσφαιρικοί ρύποι γενικά είναι οποιαδήποτε ουσία στην ατμόσφαιρα που θα μπορούσε, σε αρκετά μεγάλες συγκεντρώσεις, να βλάψει ανθρώπους, ζώα, βλάστηση και υλικά. Η ποικιλία των ατμοσφαιρικών ρύπων είναι μεγάλη και διαφέρει από περιοχή σε περιοχή. Ρύποι όπως το όζον, το διοξείδιο του αζώτου, τα αιωρούμενα σωματίδια και το διοξείδιο του θείου παρατηρούνται συχνότερα στις ελληνικές αστικές περιοχές (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Βόλος, Ηράκλειο κλπ).
Σε μελέτες του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου διατυπώνεται πως η μακροχρόνια αερόβια άσκηση μπορεί να προσφέρει προστατευτικές επιδράσεις, πιθανώς λόγω της ικανότητας του οργανισμού να παράγει φυσικά αντιοξειδωτικά που είναι ζωτικής σημασίας για την καταπολέμηση των βλαβερών σωματιδίων της μολυσμένης ατμόσφαιρας. Παρόλο που ο ανθρώπινος οργανισμός παράγει αντιοξειδωτικά, είναι απαραίτητη η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών προκειμένου να αυξήσουμε την αντιοξειδωτική άμυνα του οργανισμού.
Ερευνητές της Μονάδας Επιδημιολογίας του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ, ανέλυσαν στοιχεία από διάφορες επιδημιολογικές μελέτες, συγκρίνοντας τα υπέρ και τα κατά της σωματικής άσκησης, σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση σε διάφορες τοποθεσίες του πλανήτη. Οι επιστήμονες κατέληξαν στα συμπεράσματα:
Α) Για κάποιον που ζει σε μια πόλη με μέση ατμοσφαιρική ρύπανση, το ισοζύγιο ωφέλειας της άθλησης γίνεται αρνητικό (δηλαδή υπερτερούν αρνητικά έναντι των θετικών) μόνο αν κάνει ποδήλατο πάνω από 7 ώρες τη μέρα ή βαδίζοντας πάνω από 16 ώρες.
Β) Για κάποιον που ζει σε μια πόλη με πολύ μεγάλη ατμοσφαιρική ρύπανση (πχ. Πεκίνο) τότε το ισοζύγιο ωφέλεια της άθλησης γίνεται αρνητικό όταν κάνει ποδήλατο ή βαδίζει περισσότερο από μισή ώρα! Όμως αυτό δεν συμβαίνει σε πάνω από το 1% των πόλεων του πλανήτη.
Αιωρούμενα μικροσωματίδια
Σύμφωνα με τον καρδιολόγο κ. Κώστα Πισαρίδη: Τα πιο βλαβερά για την υγεία συστατικά του μολυσμένου αέρα είναι κυρίως τα πολύ μικρά μικροσωματίδια. Τα πολύ μικρά μικροσωματίδια με διάμετρο κάτω από 2.5 μm (PM2.5) είναι πολύ περισσότερο βλαβερά για την υγεία, από τα μικροσωματίδια που έχουν διάμετρο μεταξύ 2.5 και 10 μm (PM10). Όσα δε έχουν διάμετρο μικρότερη από 0.1 μm (PM0.1), είναι τα επιβλαβέστερα όλων. Ένα μικρόν (μm) είναι δέκα χιλιάδες φορές μικρότερο από ένα εκατοστό. (Τα PM10 περιέχουν και τα άλλα 2, τα δε PM2.5 περιέχουν τα PM0.1). Γενικά όσο πιο μικρό το σωματίδιο τόσο πιο βαθιά μπαίνει στους πνεύμονες και στο αίμα μας.
Τα PM2.5 προέρχονται από αυτοκίνητα, από εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρισμού, από καύση άνθρακα, πετρελαίου και ξύλου για θέρμανση. Αυτά μπορεί να μεταφερθούν με τον αέρα περισσότερο από 100 χιλιόμετρα μακριά.
Ο κίνδυνος από τα PM2.5 προέρχεται τόσο από την μακροχρόνια τους όσο και από την βραχυχρόνια εισπνοή τους. Η βραχυχρόνια εισπνοή τους για λίγες ώρες ως βδομάδες πυροδοτεί- αυξάνει την καρδιακή νοσηρότητα και θνητότητα, τα αγγειακά εγκεφαλικά, τις αρρυθμίες, την καρδιακή ανεπάρκεια και την αναπνευστική νοσηρότητα και θνητότητα. Όσον αφορά την βραχυχρόνια εισπνοή τους, μια μελέτη του 2014, δημοσιευμένη στο περιοδικό Thorax που αφορούσε δεδομένα από όλη την γη, έδειξε ότι σε ημέρες που ήταν αυξημένη η συγκέντρωση των PM2.5, αυξάνονταν και οι θάνατοι κυρίως από αναπνευστικά αίτια. Για κάθε 10 μg/m3 αύξησης των PM2.5 αυξανόταν κατά 1% η γενική θνητότητα και κατά 1.5% η αναπνευστική θνητότητα.
Μια νέα μελέτη δείχνει ότι κάθε 10 μg/m3 αύξησης των PM2.5 προκαλεί στατιστικά σημαντική απόλυτη αύξηση των θανάτων κατά 1.42 ανά εκατομμύριο ανθρώπων ανά ημέρα, ακόμη και σε τιμές που η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας θεωρεί ανεκτές- κάτω από όριο των 25 μg/m3.
Όσον αφορά την μακροχρόνια δράση τους, γνωρίζουμε ότι η μακροχρόνια εισπνοή των PM2.5 αυξάνει την θνητότητα. Ειδικότερα η θνητότητα είναι αυξημένη από καρδιαγγειακές αιτίες και ιδίως από στεφανιαία νόσο. Σχεδόν 1 στους 5 θανάτους από στεφανιαία νόσο, στις Η.Π.Α., σχετίζεται με αύξηση των PM2.5.
Ρύποι και αθλητικές επιδόσεις
Η απόδοση σε συνθήκες ατμοσφαιρικής ρύπανσης είναι μειωμένη. Όταν αθλούμαστε στην πόλη, το μονοξείδιο του άνθρακα που υπάρχει στον αέρα, εισπνεόμενο, περνά μέσω των πνευμόνων στο αίμα όπου εκεί εμποδίζει τη μεταφορά οξυγόνου προς τα ερυθρά αιμοσφαίρια. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μειώνεται η ικανότητα χρήσης του οξυγόνου για την παραγωγή ενέργειας. Έτσι οι αθλούμενοι αυξάνουν τον όγκο του αέρα που θα πρέπει να εισπνεύσουν κάτι που τους οδηγεί ταχύτερα σε κόπωση. Σε πόλεις με υψηλή ατμοσφαιρική ρύπανση, το ποσοστό των ερυθρών αιμοσφαιρίων που «απενεργοποιούνται» μπορεί να φτάσει και το 5%.
Προϋποθέσεις ασφαλούς άθλησης σε περιοχές με ατμοσφαιρική ρύπανση
Όπως αναφέραμε παραπάνω οι επικίνδυνοι ρύποι κατακλύζουν τον αέρα των πόλεων αλλά όχι πάντοτε κι όχι παντού.
# Μπορείτε να επιλέξετε διαδρομή βαδίσματος σε περιοχή της πόλης με βλάστηση ή κοντά σε παραλία και σε κάθε περίπτωση μακριά από πυκνοκατοικημένες περιοχές. Οι ρύποι εγκλωβίζονται σε περιοχές που είναι περιτοιχισμένες από πολυκατοικίες όπως και σε περιοχές που είναι κλειστές στους ανέμους.
# Προτιμήστε να αθλείστε τις πρώτες πρωινές ώρες ώστε να βαδίζετε σε δρόμους που είναι σχεδόν έρημοι από κίνηση αυτοκινήτων. Οι μετρήσεις των ατμοσφαιρικών ρύπων κατά τις ώρες 05.00 - 06.30 το πρωί έχουν χαμηλές τιμές. Αντίθετα, τα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης είναι αυξημένα κατά τις απογευματινές ώρες.
# Αν είναι αδύνατο να αθληθείτε τις πρώτες πρωινές ώρες, μπορείτε να προτιμήσετε την άθληση μετά την ανατολή του ήλιου που η ατμόσφαιρα εμπλουτίζεται με οξυγόνο από τα φυτά. Τα δέντρα με την έκθεσή τους στο φως του ήλιου (φωτοσύνθεση) απελευθερώνουν μεγάλες ποσότητες οξυγόνου. Αυτή η διαδικασία της απελευθέρωσης οξυγόνου από τα φυτά περιορίζεται σημαντικά όταν ανέβει η θερμοκρασία κατά τις μεσημβρινές ώρες.
# Λάβετε υπόψη τις καιρικές συνθήκες. Οι ατμοσφαιρικοί ρύποι μειώνονται σημαντικά: όταν πνέουν άνεμοι, κατά τη διάρκεια της βροχόπτωσης και αμέσως μετά τη βροχή. Οι ατμοσφαιρικοί ρύποι αυξάνονται με την άπνοια και γίνονται επικίνδυνοι κατά τη ζεστή περίοδο της μέρας (τα μικροσωματίδια μεταβάλλουν τη σύστασή τους λόγω θερμότητας και ηλιακής ακτινοβολίας) ιδιαίτερα κατά τους θερινούς μήνες.
Ιστοσελίδα https://www.advendure.com
Ιστοσελίδα https://www.fmh.gr
Ιστοσελίδα https://runnermagazine.gr
Ιστοσελίδα Καρδιολόγου Κώστα Πισσαρίδη
___________